Meraklıları için buzlu suda yüzmek ya da buz dolu bir suyun içerisinde durmak, metabolizma ve zihin sağlığı konusunda harikalara neden oluyor. Son günlerde Çağla Şıkel ve oğlu Kuzey’in buz dolu fıçıya, Mustafa Sandal ve eşinin de buz dolu küvette girmesi ve Engin Altan Düzyatan gibi ünlü isimlerle akım haline gelen bu demeyimle ilgili bilgiler sosyal medya paylaşımlarından ibaret.
“Zihnimdeki kalıpları yıkmak istedim” açıklamasında bulunan Çağla Şıkel’in katıldığı buzlu su akımının vücuda ne gibi bir etkisi olduğu merak konusu oldu.
Bağışıklığı güçlendirdiği ve metabolizmaya fayda sağladığı iddia edilen bu yöntem yaşam koçu ‘buz adam’ olarak bilinen Wim Hof tarafından önerildi. Fakat kendisine ciddi suçlamalar yöneltildi.
Sunday Times’ın yaptığı bir araştırma, ailelerin ve sevdiklerinin Hof nefes alma yöntemini ya da benzer bir tekniği soğuk su terapisiyle birlikte uyguladıktan sonra öldüğünü iddia ettiği 11 vakayı ortaya çıkardı. The Times da, ona milyonlar kazandıran bu sağlık trendinin dünyada milyonlarca kişinin taklit ettiğini ve kötü durumlarla sonuçlandığını yazdı.
BUZLU SUDA DURMANIN ZARARLARI
Soğuk dalışların uzun bir geçmişi ve yeni keşfedilen bir heyecanı olsa da fizyologlar, bunun sağlık yararlarına ilişkin iddiaları destekleyen çok fazla kanıt olmadığını söylüyor.
Bu etkinlik ayrıca risksiz de değil. Kanada’daki Ottawa Üniversitesi’nden fizyolog François Haman , aşırı sıcaklık değişimleri ve kardiyovasküler sistem üzerindeki baskının potansiyel olarak kalp krizlerini, hatta ölümü tetikleyebileceğini söylüyor.
Haman, “Aslında son derece tehlikeli çünkü çoğu insanın bildiği her şey sosyal medyadan geliyor. Bu konuda çok az bilgi var. Bu bir insanın yaşayabileceği en büyük sarsıntı; tıpkı bir yıldırım çarpması gibi. İşte bu kadar tehlikeli. Kalp krizi geçirebilirsiniz.” diyor.
SOĞUK ALGINLIĞI NE ZAMAN SAĞLIK TRENDİ OLDU?
Soğuk suya dalmanın, insanların yüzyıllardır bu aktivitelerin tedavi edici faydalarını öne sürdüğü İskandinavya’da uzun bir geçmişi vardır. Soğuk yüzme, 2020’deki pandemi karantinalarI sırasında dünya çapında gerçekten yaygınlaştı.
Norveç’teki Tromsø Üniversitesi’nden fizyolog James Mercer ise “Bu, insanların çok fazla doğrudan temasa gerek kalmadan açık havada nispeten güvenli bir şekilde birlikte yapabileceği bir aktiviteydi. Birçok insan için bu sosyal bir aktivitedir.” diyor.
Sosyal medyada pek çok meraklı, soğuk duşların ruh hallerini ve sağlıklarını nasıl iyileştirdiği konusunda paylaşımlar yaptı ve bunu küresel bir fenomen paylaşımları haline getirdi.
SOĞUK SU VÜCUDUNUZU NASIL ETKİLER?
Vücudunuz soğuk suyla karşılaştığında, kelimenin tam anlamıyla şok edici olabilir. Fizyologlar buna “soğuk şok” tepkisi diyorlar. Cildinizdeki sıcaklık reseptörleri soğuk suyu algılar ve ısıyı vücudun merkezinde korumak için ekstremitelerinizdeki kan damarlarının daralmasını tetikler. Bu, nefes nefese kalmanıza ve kalp atış hızınızın hızla artmasına neden olur.
Ontario’daki McMaster Üniversitesi’nde eski bir yüzme antrenörü ve egzersiz fizyoloğu olan Lee Hill, “Suya girdikten sonraki ilk birkaç dakika, muhtemelen en tehlikeli kısımdır. Soğuk şokuna hazır değilseniz, bu gerçekten çok tehlikeli olabilir” diyor.
Haman bunun güçlü bir tepki olduğunu kabul ediyor ve birçok ülkenin askeri ve özel kuvvetleriyle yaptığı çalışmalarda, ilkel nefes nefese tepkiyi ortadan kaldırmak için katılımcılara suya çarptıklarında nefes vermeleri konusunda koçluk yapıyor.
Başlangıçtaki soğuk tepkisi kalp atış hızı ve kan basıncında artışa yol açarken, bu değişiklikler birkaç dakika sonra tersine döner. Memelilerin dalış tepkisi olarak bilinen nefes alma ve kan basıncı normal seviyelerin altına inmeye başlar. Bu çok eski bir evrimsel tepkidir ve en iyi şekilde şaşırtıcı derinliklere dalabilen deniz memelilerinde incelenmiştir. Fizyologlar bu tepkinin oksijenin korunmasına yardımcı olduğuna inanıyor. Bu nefesinizi uzun süre tuttuğunuzda çok önemlidir.
Dalış tepkisi aynı zamanda kanı hayati organlara ve ekstremitelerden uzağa itmeye devam ederek ısının korunmasına da yardımcı olur.
SOĞUK SU SOĞUK HAVADAN DAHA TEHLİKELİ
Mercer, “Biz buna vazokonstriksiyon diyoruz ve bu, üşüdüğünüzde ilk savunma hattıdır” diyor.
Uzmanlar soğuk suda bulunmanın soğuk havadan daha tehlikeli olduğunu söylüyor. Mercer’e göre, su ısıyı havadan çok daha etkili bir şekilde iletir, bu da ısıyı vücudunuzdan daha hızlı ve verimli bir şekilde çekebildiği anlamına gelir. Yeterince uzun süre kalırsanız vücudunuzun doğal sıcaklığının altındaki herhangi bir suda hipotermik yüzebilirsiniz.
SOĞUK DALIŞLARIN SAĞLIĞA FAYDALARI VAR MI?
Bu görüşü destekleyenlere göre, soğuk dalışlar kan basıncını ve insülin duyarlılığını iyileştirebilir, aynı zamanda iltihabı azaltabilir, bağışıklığı geliştirebilir ve metabolizmaya fayda sağlayabilir. Ayrıca artrit ağrısını hafifletmeye de yardımcı olabilir.
Ancak bu iddiaları destekleyecek bazı bilimsel araştırmalar olsa da Quebec’teki Sherbrooke Üniversitesi’nden termal fizyolog Denis Blondin, bu çalışmaların çoğunun yalnızca az sayıda katılımcıyı kapsadığını ve bunların büyük çoğunluğunun Avrupa kökenli genç erkeklerden oluştuğunu söylüyor. Bilim insanlarının daha geniş anlamda ve diğer popülasyonlarda söyleyebileceklerini kısıtlıyor.
Ayrıca kullanılan suyun sıcaklığında, daldırma süresinde ve daldırma ayarında (laboratuvarda veya açık havada) çok fazla değişiklik vardır. Blondin, tüm bu farklılıkların farklı çalışmaları karşılaştırmayı zorlaştırdığına dikkat çekiyor.
DALIŞ YAPARKEN NELERE DİKKAT ETMELİ?
Uzmanlar, ‘Kendinizi paketleyin’ diyor. Bu mutlaka bir wetsuit giymek anlamına gelmez, ancak sıcak bir şapka giymek ve sudan çıktığınızda kuru elbiseleri ve havluları hazır tutmak anlamına gelir. Ayrıca elleri daha esnek tutmak için neopren eldivenler giyilmesi, iş bittiğinde mayoyu daha hızlı değiştirmeye olanak tanır..
Haman, spora yeni başlayanlar için yavaş başlamayı, derin dondurucuda suya dalmak yerine sonbaharda daha soğuk suya alışmalarını öneriyor. Ona göre, “Her insan soğuğa farklı tepki verir. Soğuğa maruz kalmak herkese uyacak tek bir kalıp değil.”
