Eğer işinizle sağlıksız bir ilişkiniz varsa, Idris Elba’nın işkolik olduğunu itiraf ettiği son röportajı size de tanıdık gelebilir. Geçtiğimiz hafta ödüllü oyuncu, iş bağımlılığıyla mücadele etmek için son bir yıldır terapi gördüğünü açıkladı ve Changes podcast’inde Annie Macmanus’a şunları söyledi: “Ben tam bir işkoliğim ve bu genel olarak hayat için harika değil. Çok aşırı olan hiçbir şey iyi değildir, her şeyin dengeye ihtiyacı vardır.” Sürekli çalışma isteği ev hayatını etkilemeye başlamıştı ve değişmesi gerektiğini fark etti. “Bir film üzerinde 10 gün çalışabilir, altı dakika boyunca nefesimi tutarak su altı sahneleri [çekebilir] ve [sonra] geri dönüp [evimdeki kayıt stüdyosunda] oturabilir ve [rahatlamış hissedebilirdim], ailemle kanepede oturmaktan daha fazla, ki bu kötü, değil mi? Bu işte beni rahatlatan şeyleri normalleştirmem gereken kısım. Her şey iş olamaz.”
Gerçi bu takıntıdan muzdarip olanlar sadece popüler Hollywood yıldızları değil. Araştırmalara göre, her on yetişkinden dördü çalışmayı “durduramıyor”. Peki ama işle kurulan sağlıksız ilişki ne zaman gerçek bir bağımlılığa dönüşür? How To Work Without Losing Your Mind kitabının yazarı Cate Sevilla, Vogue’a verdiği röportajda bunun “karmaşık” olabileceğini kabul ediyor: “Bir çeşit spektrum var. Bazı insanlar gerçekten ciddi bir iş bağımlılığına sahip. Örneğin, kitabım için işkolik olduğu teşhis edilen ve Adsız İşkolikler programına alınan biriyle röportaj yaptım. Ancak insanların çoğunun, tam anlamıyla bir bağımlı olmaksızın, işleriyle sorunlu bir ilişki içinde olma kategorisine gireceğini düşünüyorum.”
Her iki durumda da pek çok olumsuz etki ortaya çıkabilir. Sevilla, “stres, anksiyete, yorgunluk ve bitkinliğin” olumsuz etkilerden sadece bazıları olduğunu vurgularken, ücretsiz ruh sağlığı ve esenlik uygulaması The Anti-Burnout Club’ın kurucusu Bex Spiller da şunları ekliyor: “İş bağımlılığı, hayatınızın tüm yönleri üzerinde düşündüğünüzden daha büyük bir etkiye sahip olabilir. Ayrıca ailenizden arkadaşlarınıza kadar başkalarıyla olan ilişkileriniz üzerinde de olumsuz etki yaratabilir.” Peki bir sorununuz olabileceğine dair işaretler nelerdir ve ne zaman bazı değişiklikler yapmanın zamanı gelir? Vogue bunu öğrenmek için uzmanlarla konuştu.
Sağlığınızı tamamen göz ardı etmek
Sağlığınız zarar görüyor ama yine de çalışmaya devam ediyorsanız, bir sorununuz olabilir. Sevilla, “çoğu zaman bedenlerimiz bize stresli olduğumuzu bağırıyor” diyor, ancak zihinsel olarak bunu görmezden gelebilir ve kendimizi yerin dibine sokmaya devam edebiliriz. Sevilla, hasta olmanıza rağmen çalışmaya devam ediyorsanız bunun daha da büyük bir sorun olduğunu ekliyor. “Hastayken veya sakatken çalışan insanlar, bu işle ilişkinizi ayarlamanız gerektiğine dair büyük, büyük bir kırmızı bayraktır.”
Uyku yoksunluğu
Kendi şirketi Now is NOW’u yöneten kariyer ve liderlik koçu Victoria Paine, “iş görevleri öncelikli olmaya devam ettiği” için uykunuzu kaçırmaya başladığınızda, bu konuyu ele almanız gerektiğine dikkat çekiyor. Ayrıca, çok ihtiyaç duyduğunuz dinlenme dönemlerinde bile sürekli işi düşündüğünüz için uyumakta zorluk çekebilirsiniz.
Kimlik ve özdeğer duygusu için işinize güvenmek
Kimliğinizin işinize bağlı olması aslında bir sorun olabilir. Ancak kitabında kendi iş deneyiminden de yararlanan Sevilla’ya göre, çoğu zaman bunun böyle olduğunu ancak işinizi kaybettiğinizde fark edebilirsiniz. İşten ayrıldığınızda, “Eğer o değilsem ben kimim?” gibi duygulara kapılabilirsiniz. Ardından ekliyor: “Bu kendimin ve pek çok başka insanın çözmesi ve çözmesi gereken büyük bir sorun”.
Kişisel ilişkilere zaman ayıramamak ve işe sevdiklerinden daha fazla öncelik vermek
“Aileme, arkadaşlarıma, bir ilişki bulmaya ya da bir ilişki yaşamaya hiç vaktim yok” gibi şeyler söylüyorsanız, daha iyi bir denge bulmanız gerekir. Sevilla’ya göre: “Sürekli olarak hayatta olmanın ve insani bağlantılar kurmanın bu gerçekten önemli unsurları için hiç zamanınız olmadığını söylüyorsanız, bu işinizle olan ilişkinizin sağlıklı olmadığına dair büyük bir işarettir.” Kendisi de iş bağımlılığı yaşadıktan sonra uygulamasını geliştiren Spiller da aynı fikirde: “Bir işkolik olabileceğinize dair en büyük uyarı işareti, işinizi aileniz, arkadaşlarınız ve diğer sorumluluklarınız da dahil olmak üzere kesinlikle her şeyin önüne koymanız gerektiğini hissetmenizdir.”
Çevrimdışı kalamamak
Tatilde, akşamları ya da hafta sonları geç saatlere kadar çalışmayı tercih ediyorsanız, bu da bir başka tehlike işaretidir. Sevilla, “oturup kendinizle ilgilenebileceğiniz ya da ailenizle veya arkadaşlarınızla bir şeyler yapabileceğiniz tüm sessiz anlar” işle dolduruluyorsa, bu “iş yaşamınız ile ‘yaşam yaşamınız’ arasındaki dengenin bozulduğuna dair büyük bir işarettir” diyor. Örneğin Spiller, düğün gününde hala iş mesajları alıyordu.
İş ruh halinizi etkiliyor
Ruh haliniz işinizin nasıl gittiğine göre belirleniyorsa veya “o gün patronunuzla neler olup bittiğine” veya “iş arkadaşlarınızla neler olup bittiğine” ya da iş yerinde meydana gelen diğer durumlara bağlıysa, bu da iş bağımlılığının söz konusu olabileceğinin bir başka büyük işaretidir.
Çalışmıyorsanız endişeli ve stresli hissetmek
Çalışamadığınızda kendinizi sinirli, endişeli veya stresli hissediyorsanız, sorunu ele almanız gerekir. Spiller şöyle öneriyor: “İş e-postalarınızdan uzun bir süre uzak kalmak zorunda kaldığınızda nasıl hissettiğinize bakın. Bu durum stres seviyenizin yükselmesine mi neden oluyor yoksa kendinizi rahatlamış ve sakin mi hissediyorsunuz?” Ayrıca iş bağımlılarının genellikle daha fazla çalışmanın çözüm olduğunu düşündüklerini söylüyor. “Ne yazık ki, bu genellikle sorunu daha da kötüleştiriyor çünkü ihtiyacımız olan diğer şeyleri (sevdiklerimizle zaman geçirmek, dinlenmek, boş zaman, kişisel bakım) yeterince alamıyoruz.”
İş bağımlılığı sorununuz olduğunu düşünüyorsanız ne yapmalısınız?
Neyse ki bu durumu çözmek adına yapabileceğiniz pek çok şey var. Üstelik bunlar her zaman işten ayrılmak ya da terapiye gitmek değil. Spiller, “İş bağımlılığıyla ilgili bir sorununuz olduğunu kabul etmek ilk adımdır” diyor ve ekliyor: “Ancak her bağımlılıkta olduğu gibi, bunun da çözülmesi gereken bir süreç olacağını bilin. Bir gün işkolik olarak uyanmanız pek olası değil, dolayısıyla bu bir gecede düzelecek bir şey de değil.”
Sevilla, iş ahlakınızın neden bu şekilde olduğunu anlamanıza yardımcı olabileceğinden, sorunun kökenine inmek için yardım ve bilgi almanızı öneriyor. Sebebini anlamanıza yardımcı olabilecek pek çok “kitap, podcast, YouTube videosu, hatta TikTok’ta bu konu hakkında konuşan insanlar” var. Spiller bu konuda ilk elden deneyime sahip: “Benim için bu, babamın 7/24 çalışmasını izlemek ve ancak ben de aynısını yaparsam ‘değerli’ olabileceğimi hissetmekti.”
Kendisi ayrıca, sevdiklerinizle bu konuda konuşmanın “rahatlatıcı” olabileceğini, ancak iş yerinde zor konuşmaların yapılması gerekebileceğini öne sürüyor. Bu, çalışma saatleriniz veya iş yükünüzle ilgili net sınırlar belirlemek, belirli bir saatten sonra e-postaları yanıtlamayı reddetmek veya hafta sonları artık müsait olmadığınızı söylemek anlamına gelebilir. Ancak, en önemlisi, “buna sadık kalmalı ve bir şeyi söyleyip diğerini yapmaya devam etmemelisiniz”.
Diğer öneriler, günlük tutma veya dışarı çıkıp doğada olmak, egzersiz yapmak veya yeniden bağlanmanıza yardımcı olacak yaratıcı faaliyetler yapmak gibi diğer farkındalık biçimleri olabilir. Ve bazı durumlarda, Elba’nın örneğini takip etmeniz ve Sevilla’nın “gerçekten önemli olabilir” dediği terapiye gitmeniz gerekebilir. Hayatınızı işinizden tamamen ayırmanıza ve gerçek tatmine ulaşmanıza yardımcı olacak çok sayıda profesyonel bulunmaktadır.
